Các phương án phòng không của Ukraine đang ngày thất thế trong việc đối phó máy bay không người lái (UAV) tầm xa của Nga. Với những cải tiến gần đây, dòng UAV Shahed (Geran-2) của Nga có thể bay cao gấp đôi và nhanh hơn đáng kể so với trước đây, khiến Ukraine không còn có đủ năng lực đánh chặn.
=
UAV Shahed mà Nga sử dụng trong xung đột ở Ukraine hiện nay rất khác so với nguyên mẫu do Iran phát triển. Ảnh: Euromaidan Press.
Theo tờ Euromaidan Press, kết quả là mỗi đợt tập kích tầm xa của Nga bằng UAV đang ngày càng trở nên nguy hiểm hơn. Mới đây nhất, Nga đã phóng 477 UAV và 60 tên lửa khiến Ukraine được cho là chịu thiệt hại đáng kể về cơ sở hạ tầng công nghiệp và quân sự.
UAV Nga bay cao hơn, nhanh hơn
Trước đây, các UAV Shahed của Nga bay thấp và chậm, có thể bị phá hủy bằng súng máy từ các nhóm phòng không cơ động của Ukraine. Tuy nhiên, Nga đã tháo gỡ giới hạn của động cơ theo thiết kế ban đầu do Iran cung cấp. UAV Shahed do Nga tự sản xuất đạt độ cao hành trình từ 2.500–2.800 mét và vận tốc lên tới 200–210 km/giờ. Một số biến thể dùng động cơ phản lực còn có thể bay tới 550–600 km/giờ, gần đạt đến ngưỡng của tên lửa hành trình.
Theo Euromaidan Press, UAV Nga bay cao hơn đồng nghĩa với việc vượt khỏi tầm bắn hiệu quả của súng máy phòng không. Tốc độ cao khiến việc truy đuổi bằng trực thăng trở nên vô ích, do trực thăng thường chỉ đạt tốc độ tối đa khoảng 250 km/giờ.
Mức độ phức tạp của đợt phóng 537 tên lửa và UAV của Nga nhằm vào Ukraine mới đây. Ảnh: Euromaidan Press. Trong ảnh là đường bay của UAV và tên lửa Nga.
Trước đây, Ukraine còn có thể dùng tác chiến điện tử để gây nhiễu GPS, khiến UAV Nga bay lạc vào khu vực hoang vắng. Tuy nhiên, các mẫu UAV Shahed mới đã được Nga trang bị hệ thống dẫn đường “Comet” 12 kênh, cho phép kháng nhiễu hiệu quả từ nhiều hướng. “Nếu trước kia chỉ cần một thiết bị gây nhiễu, giờ đây cần hơn 12 thiết bị hoạt động đồng thời mới có tác dụng”, Euromaidan Press dẫn nguồn tin ở Ukraine cho biết.
Điều duy nhất còn cản trở năng lực tập kích tầm xa bằng UAV của Nga là số lượng bệ phóng. “Phía Nga hiện chỉ có thể phóng đồng thời 4 UAV Shahed từ một bệ phóng. Nhưng nếu số lượng bệ phóng tăng lên thì vấn đề sẽ còn phức tạp hơn với Ukraine”.
Phòng không Ukraine quá tải
Theo Euromaidan Press, mỗi hệ thống phòng không của Ukraine chỉ có thể theo dõi đồng thời từ 10–20 mục tiêu. Khi Nga phóng liên tục hàng chục hoặc hàng trăm UAV, một số sẽ vượt qua lưới phòng thủ.
Tình hình trở nên phức tạp hơn khi Nga sử dụng UAV mồi nhử làm bằng xốp gọi là “Parody”. Các UAV được thiết kế mô phỏng tín hiệu radar giống như máy bay vận tải, khiến lực lượng phòng thủ Ukraine tiêu hao đạn dược vô ích.
Trong lúc hệ thống phòng không phải nạp đạn, những UAV còn lại có thể xâm nhập mà không bị ngăn chặn.
Ukraine từng kì vọng hệ thống phòng không Skynex do Đức cung cấp có thể đối phó hiệu quả UAV. Nhưng Nga đã cải tiến để UAV Shahed bay ở độ cao trên 2.000 mét và kết hợp UAV mồi như bay kèm, hiệu quả đánh chặn đã giảm đáng kể.
Giải pháp có nhưng chưa được triển khai đại trà
Hệ thống phòng không Skynex do Đức cung cấp cho Ukraine. Ảnh: Euromaidan Press.
Ukraine từng lên kế hoạch phát triển mẫu UAV chuyên đánh chặn UAV kiểu như các máy bay cận chiến thời xưa, và một số tổ chức tình nguyện đã vận hành thử nghiệm. Tổ chức có tên “Come Back Alive” cho biết đã bắn rơi 17 chiếc Shahed và 30 UAV mồi nhử của Nga kể từ tháng 3. Tuy nhiên, con số này vẫn chỉ là “muối bỏ biển”.
Ukraine còn thử nghiệm vũ khí laser nhằm đánh chặn UAV Nga nhưng gặp rắc rối khi tia laser chỉ tập trung vào một mục tiêu cụ thể, khó phản ứng đồng thời với nhiều mục tiêu. Hơn nữa, các hệ thống này đắt đỏ và hiếm.
Tên lửa phòng không vẫn là phương án đối phó hiệu quả nhất, nhưng “đó là loại vũ khí hiếm và đắt đỏ”, theo Euromaidan Press.
Thách thức ngày càng lớn
Giải pháp sử dụng súng máy gắn trên xe bán tải để đánh chặn UAV đã không còn hiệu quả. Ảnh: Euromaidan Press.
Theo truyền thông Ukraine, Nga liên tục nâng cấp UAV Shahed. Phiên bản mới nhất mang đầu đạn nặng 90 kg – gấp đôi so với thiết kế ban đầu. Số lượng UAV phóng mỗi tuần cũng tăng từ 200 lên hơn 1.000 vào tháng 3/2025.
Hiện tại, Nga đang tiệm cận khả năng phóng 500 UAV tầm xa nhằm vào Ukraine chỉ trong một đợt tấn công ban đêm.
Riêng trong lĩnh vực UAV, Nga và Ukraine đang chạy đua giữa khả năng cải tiến kỹ thuật và khả năng thích ứng phòng thủ. Rõ ràng, phía Nga đang chiếm ưu thế, theo Euromaidan Press.
Bộ Quốc phòng Nga ngày 29/6 thông báo đã tiến hành đợt tập kích quy mô lớn trong đêm nhằm vào các cơ sở công nghiệp của Ukraine, sử dụng vũ khí tầm xa…
