Iran có thể vẫn duy trì một phần năng lực phát triển chương trình hạt nhân – thậm chí có thể khôi phục năng lực tại những cơ sở bí mật mà thế giới chưa biết đến, theo báo Mỹ New York Times (NYT).
Fordow là cơ hạt nhân chịu thiệt hại nặng nhất của Iran. Ảnh: Maxar.
Theo một phân tích được New York Times công bố hôm 28/6, chiến dịch không kích quy mô lớn của Israel và Mỹ vào tháng này đã gây tổn thất nghiêm trọng cho một số thành phần trong chương trình hạt nhân của Iran. Tuy nhiên, nhiều phần khác vẫn không bị ảnh hưởng.
Tổn thất dễ thấy nhất là về nhân lực. Israel đã ám sát ít nhất 14 nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran. Tuy vậy, theo NYT, vẫn còn một tầng lớp các chuyên gia khác đủ năng lực để tiếp tục công việc của những người tiền nhiệm.
Năng lực hạt nhân còn lại
Yếu tố cốt lõi để phát triển chương trình hạt nhân là uranium. Báo cáo cho biết hai mỏ uranium lớn của Iran không bị tấn công trong chiến dịch không kích, đồng nghĩa với khả năng khai thác của nước này vẫn còn nguyên.
Về mặt lưu trữ, phần lớn lượng uranium đã được làm giàu gần đạt cấp độ vũ khí – khoảng 400 kg – được cho là đã được Iran di dời trước khi các cơ sở bị ném bom. Một báo cáo tình báo sơ bộ của Mỹ cho biết Iran vẫn giữ lại phần lớn kho uranium này. Tuy nhiên, chính quyền Mỹ hiện phủ nhận điều này, cho rằng số uranium trên có thể đã bị chôn vùi trong các đống đổ nát. Bộ trưởng Quốc phòng Israel, ông Israel Katz, thì thừa nhận “không biết chính xác” kho uranium của Iran đang ở đâu.
Cơ sở làm giàu và chuyển hóa uranium bị tê liệt
Thiệt hại trên mặt đất ở cơ sở hạt nhân Isfahan của Iran. Ảnh: AFP.
Một trong những bước quan trọng trong quá trình chế tạo bom hạt nhân là làm giàu uranium bằng máy ly tâm. NYT dẫn đánh giá cho biết, Israel có thể đã phá hủy hoàn toàn dàn máy ly tâm ở cơ sở hạt nhân Natanz. Ở Fordow – cơ sở hạt nhân nằm sâu dưới lòng đất – Giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), ông Rafael Grossi, nói rằng nơi này “không còn hoạt động” sau các đợt tấn công bằng bom xuyên hầm của Mỹ. Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố Fordow đã bị “xóa sổ”.
Tuy nhiên, vẫn có những đánh giá thận trọng hơn, nhất là khi Iran tuyên bố – dù chưa có bằng chứng – rằng họ vẫn có các cơ sở làm giàu uranium bí mật khác. NYT tiết lộ Iran đã và đang xây dựng hai cơ sở ngầm mới để phục vụ cho các máy ly tâm thế hệ mới.
Ngoài ra, một phần quan trọng khác là khả năng chuyển hóa uranium sang thể khí – bước cần thiết trước khi làm giàu – cũng có thể đã bị phá hủy hoàn toàn. Cơ sở duy nhất thực hiện chức năng này đặt tại Isfahan và đã bị trúng bom Mỹ. Theo đánh giá, Iran có thể mất nhiều năm để khôi phục năng lực này.
Cũng tại Isfahan, Iran còn sở hữu nhà máy chuyển uranium làm giàu sang dạng kim loại – bước cần thiết để lắp ráp đầu đạn hạt nhân. Cơ sở này nhiều khả năng cũng đã bị phá hủy. Dù vậy, một chuyên gia nói với NYT rằng Iran từng thực hiện quá trình chuyển hóa này ở các địa điểm khác, nên có thể vẫn còn năng lực này ở nơi bí mật.
Israel đã đánh trúng nhiều tòa nhà tại cơ sở sản xuất Sanjaran – nơi bị nghi liên quan đến sản xuất bộ kích nổ cho bom hạt nhân. Mặc dù điều này ảnh hưởng tới khả năng phát triển hệ thống kích nổ, NYT cho biết Iran có thể vẫn còn những cơ sở tương tự khác.
Về tên lửa đạn đạo – phương tiện vận chuyển đầu đạn hạt nhân – Israel tuyên bố đã gây tổn thất nặng cho cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, theo đánh giá, không thể kết luận rằng Iran đã hoàn toàn mất khả năng triển khai tên lửa mang đầu đạn hạt nhân.
Chương trình hạt nhân của Iran bị đẩy lùi đến mức nào?
Các tướng lĩnh và nhà khoa học hạt nhân Iran bị sát hại trong chiến dịch không kích của Israel vào tháng này. Ảnh: AFP.
Theo tờ Times of Israel, Tổng Tham mưu trưởng quân đội Israel, trung tướng Eyal Zamir, nhận định sau các đợt không kích vừa qua, Iran không còn là “quốc gia chạm ngưỡng sở hữu vũ khí hạt nhân” như trước đây. Theo ông, toàn bộ quy trình chế tạo bom – từ nhân lực đến cơ sở sản xuất và vũ khí hóa – đều đã bị đẩy lùi nhiều năm.
Dù vậy, Iran vẫn từ chối yêu cầu của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) về việc thanh sát các cơ sở bị tấn công. Động thái này làm dấy lên lo ngại rằng Tehran có thể đang tìm cách khôi phục hoặc duy trì năng lực hạt nhân ở những địa điểm bí mật, theo NYT.
Israel đã huấn luyện phi công và điệp viên trong nhiều năm để tiến hành chiến dịch hạ sát quy mô lớn nhắm vào loạt chỉ huy quân sự và nhà khoa học hạt…
