Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump được cho là đang xem xét hỗ trợ Iran tiếp cận nguồn vốn lên tới 30 tỷ USD để nước này xây dựng chương trình hạt nhân dân sự, miễn là Iran cam kết nhập khẩu uranium thay vì tự làm giàu như trước đây, 4 nguồn tin am hiểu vấn đề nói với CNN.
Mỹ sẵn sàng tìm kiếm một thỏa thuận với Iran, miễn là Tehran cam kết không tự làm giàu uranium. Ảnh: CNN.
Đàm phán bí mật sau các cuộc không kích
Theo CNN, các cuộc trao đổi giữa đại diện Mỹ và Iran, cùng các đối tác Trung Đông, vẫn diễn ra ngay cả khi các vụ không kích giữa Iran và Israel liên tiếp nổ ra trong hai tuần qua. Sau khi lệnh ngừng bắn được thiết lập trong tuần này, các cuộc tiếp xúc vẫn tiếp tục.
Một cuộc họp bí mật kéo dài nhiều giờ tại Nhà Trắng vào thứ Sáu tuần trước giữa đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff và các đối tác vùng Vịnh đã đưa ra một số điều khoản sơ bộ. Cụ thể, Mỹ đề xuất đầu tư từ 20 đến 30 tỷ USD vào chương trình hạt nhân phi làm giàu uranium của Iran và đây là chương trình phục vụ mục đích dân sự. Một quan chức Mỹ nhấn mạnh khoản tiền này không đến trực tiếp từ Washington, mà được kỳ vọng sẽ do các nước Ả Rập tài trợ.
Iran có thể phát triển chương trình hạt nhân dân sự
Bản đề xuất sơ bộ mà CNN tiếp cận còn bao gồm khả năng nới lỏng một số lệnh trừng phạt và cho phép Iran tiếp cận 6 tỷ USD hiện đang bị phong tỏa tại các ngân hàng nước ngoài.
Ngoài ra, một đề xuất khác là các nước vùng Vịnh sẽ tài trợ để thay thế cơ sở hạt nhân Fordow – vốn bị Mỹ đánh phá – bằng một cơ sở hạt nhân dân sự mới. Tuy nhiên, chưa rõ liệu Iran có thể sử dụng cơ sở này hay không, và mức độ nghiêm túc của đề xuất vẫn đang được cân nhắc.
Một trong những điều kiện quan trọng từ phía Mỹ là Iran không được làm giàu uranium, điều mà Tehran vẫn khẳng định là cần thiết cho chương trình hạt nhân dân sự. Mỹ đề xuất Iran có thể nhập khẩu thay vì tự làm giàu uranium, tương tự mô hình của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE).
“Vấn đề bây giờ là làm sao xây dựng một chương trình hạt nhân dân sự tốt hơn cho Iran”, đặc phái viên Mỹ Steave Witkoff nói trên CNBC.
Cơ sở hạt nhân Fordow của Iran bị Mỹ không kích vào tuần trước. Ảnh: Reuters/Maxar.
Hôm 25/6, ông Trump nói Mỹ và Iran có thể xúc tiến đàm phán ngay trong tuần tới, song phía Iran chưa xác nhận thông tin này. Một số nguồn thạo tin cho biết vẫn chưa có lịch trình đàm phán cụ thể.
Trong khi Witkoff và các cố vấn thúc đẩy nỗ lực ngoại giao, ông Trump tỏ ra không quá sốt sắng với một thỏa thuận hạt nhân mới. “Tôi không quan tâm có đạt được thỏa thuận hay không”, ông nói hôm thứ Tư.
Dù vậy, nhiều cố vấn của ông Trump tin rằng đạt được một thỏa thuận dài hạn sẽ giúp duy trì lệnh ngừng bắn mong manh vừa đạt được giữa Israel và Iran. Qatar – quốc gia đóng vai trò trung gian chính trong thỏa thuận ngừng bắn – cũng đang hỗ trợ Mỹ trong các cuộc tiếp xúc gián tiếp với Iran.
Nguy cơ đối đầu vẫn hiện hữu
Dù phía Mỹ hy vọng Iran sẽ thay đổi lập trường sau các vụ không kích, giới quan sát lại lo ngại điều ngược lại: Iran có thể kết luận rằng sở hữu vũ khí hạt nhân là điều cần thiết. Đầu tuần này, Quốc hội Iran đã thông qua luật chấm dứt hợp tác với Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), cho thấy dấu hiệu Iran muốn giữ kín chương trình hạt nhân trong tương lai.
Theo CNN, trước khi không kích ba cơ sở hạt nhân Iran vào cuối tuần trước, Mỹ đã gửi thông điệp thông qua các nước trung gian, nhấn mạnh rằng các cuộc tấn công sẽ giới hạn và các điều kiện đàm phán vẫn rõ ràng: Iran không được làm giàu uranium.
Ngoại trưởng kiêm cố vấn an ninh quốc gia Marco Rubio nói mọi thỏa thuận chỉ khả thi nếu Iran sẵn sàng đàm phán trực tiếp với Mỹ.
“Chúng tôi mong muốn quan hệ hòa bình với mọi quốc gia. Nhưng điều đó còn phụ thuộc vào việc Iran có muốn đàm phán trực tiếp với Mỹ hay không”, ông Rubio nói.
Trong khi đó, ông Witkoff tỏ ra lạc quan: “Chúng tôi đang có đối thoại với Iran. Nhiều kênh trung gian đang tiếp cận chúng tôi. Tôi nghĩ họ đã sẵn sàng cho một thỏa thuận”.
Một trong những chiếc oanh tạc cơ tàng hình B-2 Spirit được không quân Mỹ triển khai làm mồi nhử trong chiến dịch tấn công Iran vào tuần trước, được…
