Lướt đi trong đêm như một “bóng ma”, hầu như không gây tiếng ồn và gần như vô hình trước radar, B-2 Spirit của Mỹ không chỉ là máy bay ném bom chiến lược mà còn là một kiệt tác công nghệ và là biểu tượng tối thượng của sức mạnh không lực Mỹ. Nhưng sức mạnh đáng sợ đó đi kèm một cái giá “cắt cổ”.
Máy bay ném bom chiến lược B-2 được ví như những “bóng ma” trên bầu trời. Ảnh: USAF
|
Ngày 21/6/2025, hai trong ba cơ sở hạt nhân trọng yếu của Iran bị Mỹ bất ngờ không kích bằng máy bay ném bom tàng hình B-2. Không tiếng động. Không cảnh báo. Đó không chỉ là một đòn đánh quân sự mà còn là lời nhắc nhở rằng trong thời đại vũ khí siêu vượt âm và UAV tự sát, máy bay ném bom chiến lược vẫn là “cánh tay dài” quyết định cán cân răn đe toàn cầu. Vậy cuộc đua máy bay ném bom chiến lược giữa các cường quốc diễn ra như thế nào? Mời độc giả cùng tìm hiểu trong loạt bài lần này. |
Dưới bầu trời bang Missouri, căn cứ không quân Whiteman đang cất giữ những “bóng ma” kỳ dị mang hình dáng của loài dơi khổng lồ. Dài hơn 21 mét, sải cánh vươn tới 52 mét, chúng lặng lẽ lướt trên đường băng, nặng nề mà không ồn ào, như thể thách thức định luật vật lý.
Nhưng đây không phải sinh vật đáng sợ, mà là những cỗ máy chiến tranh tối mật – máy bay ném bom chiến lược B-2, biểu tượng của quyền lực không quân Mỹ và nỗi ám ảnh với nhiều hệ thống phòng không.
Trang Airforce Technology mô tả B-2 như một “tác phẩm nghệ thuật tương lai”, với thiết kế không giống bất kỳ máy bay nào khác. Nhưng ẩn sau vẻ đẹp chết chóc ấy là câu chuyện về công nghệ đỉnh cao, hàng tỷ USD tan biến, và những thách thức đang rình rập trong thời đại mới.
“Đứa con” của Chiến tranh Lạnh
Cuối thập niên 70, Không quân Mỹ đối mặt với câu hỏi hóc búa: Nếu xảy ra xung đột, làm sao vượt qua được “bức tường thép” phòng không dày đặc tên lửa S-300 của đối thủ?
Những “pháo đài bay” B-52 hay B-1B Lancer hùng mạnh nhưng lại là những mục tiêu béo bở trên màn hình radar đối phương. Theo National Interest, nhu cầu sống còn này đã khai sinh chương trình ATB – một dự án tuyệt mật giao cho tập đoàn quốc phòng Northrop Grumman. Nhiệm vụ của chương trình này là tạo ra một cỗ máy tàng hình, bay xuyên lục địa, và mang được “vũ khí tối thượng” (hạt nhân).
Kết quả là B-2 ra đời với một bước nhảy vọt của ngành hàng không quân sự: Thiết kế “cánh bay” (flying wing). Loại bỏ hoàn toàn thân và đuôi truyền thống, B-2 mang hình dáng dẹt, mượt mà, giúp giảm tiết diện phản xạ radar (RCS) xuống mức chỉ tương đương một con chim lớn.
Bí mật không dừng lại ở đó, B-2 còn được trang bị lớp áo tàng hình, động cơ ẩn mình và hệ thống điện tử “thì thầm”.
Cụ thể, lớp áo tàng hình của B-2 được tạo nên nhờ lớp vật liệu hấp thụ sóng radar (RAM), phủ trên bề mặt, “nuốt chửng” sóng radar thay vì phản xạ.
Động cơ ẩn mình của B-2 chính là hệ thống General Electric F118-GE-100 được giấu kín, khí thải được làm mát và trộn lẫn với không khí bên ngoài trước khi thoát ra, đánh lừa cảm biến hồng ngoại.
Hệ thống điện tử “thì thầm” là toàn bộ hệ thống radar và liên lạc hoạt động theo nguyên tắc “xác suất bị phát hiện thấp” (LPI), giảm thiểu tín hiệu rò rỉ.
Khi B-2 lộ diện lần đầu năm 1989, cả thế giới đã sững sờ. Một kỷ nguyên mới của chiến tranh – kỷ nguyên của sự “vô hình” – đã chính thức bắt đầu từ đó.
B-2 có sải cánh vươn tới 52 mét. Ảnh: Getty
Sức mạnh vô hình: Đột nhập và tung đòn hủy diệt bất ngờ
Triết lý tác chiến của B-2 rất rõ ràng: Đột nhập và tiêu diệt. Theo tạp chí Airman, khác với Tu-95MS (Nga) bắn tên lửa từ xa hay H-6N (Trung Quốc) chống hạm, B-2 được sinh ra để lẻn vào sâu trong lòng đối phương, vượt qua mọi hệ thống phòng không tối tân nhất, rồi trút đòn chí mạng vào những mục tiêu quan trọng như căn cứ tên lửa hạt nhân (ICBM), trung tâm chỉ huy đầu não, hay cơ sở hạt nhân. Nó thường hành động đơn độc hoặc theo cặp, dựa hoàn toàn vào “tấm áo tàng hình” để tồn tại.
Sức mạnh này của B-2 được nhân lên bởi tầm bay toàn cầu: Hơn 11.000 km (có thể hơn nếu được tiếp nhiên liệu), cho phép nó cất cánh từ căn cứ Whiteman ở bang Missouri (Mỹ), tấn công mục tiêu ở bất kỳ đâu trên thế giới, và trở về trong các nhiệm vụ kéo dài hàng chục giờ.
Về vũ khí, hai khoang tích hợp dưới bụng của B-2 có thể mang hơn 27 tấn (lý thuyết), thực tế thường khoảng 18 tấn vũ khí, bao gồm bom dẫn đường chính xác JDAM, tên lửa hành trình tàng hình JASSM/JASSM-ER, bom hạt nhân B61-7, B61-11, B83-1 (tương lai có thể mang tên lửa hành trình hạt nhân).
Từ Kosovo (1999) đến Afghanistan (2001), B-2 đã chứng minh sức hủy diệt kinh hoàng, phá tan cả những mục tiêu kiên cố nhất. Sự kết hợp giữa khả năng tàng hình, tầm bay vô tận và hỏa lực khủng khiếp khiến B-2 trở thành “át chủ bài” không thể thay thế trong kho vũ khí Mỹ.
Hôm 21/6/2025, B-2 Spirit một lần nữa tung đòn trong chiến dịch “Búa Đêm” tại Iran. 7 máy bay ném bom chiến lược loại này cất cánh từ căn cứ Không quân Whiteman ở Missouri (Mỹ), vượt Đại Tây Dương trong hành trình kéo dài 18 giờ để đến khu vực mục tiêu là các cơ sở hạt nhân Fordow và Natanz của Iran. Toàn bộ phi vụ cả đi lẫn về kéo dài khoảng 30 đến 40 giờ và đòi hỏi nhiều lần tiếp nhiên liệu trên không.
Các máy bay B-2 đã sử dụng 14 quả bom xuyên phá boong-ke GBU-57 nặng khoảng 13,6 tấn để tấn công các cơ sở nằm sâu dưới lòng đất, đặc biệt là tại Fordow.
Iran được cho là không phát hiện được các máy bay ném bom B-2 khi chúng xâm nhập và hoạt động trong không phận.
Giá “cắt cổ” cho sức mạnh tối thượng
Cận cảnh “quái vật” B-2 tiếp nhiên liệu trên không. Ảnh: USAF
Sức mạnh của B-2 đi kèm với một cái giá không tưởng. National Interest cho biết, mỗi chiếc B-2 tốn 2,1 tỷ USD (theo giá năm 1997), tương đương hơn 3,5 tỷ USD (theo giá năm 2025), khiến nó trở thành một trong những máy bay đắt nhất thế giới.
Tổng chi phí chương trình phát triển B-2 lên tới khoảng 44 tỷ USD. Ban đầu, không quân Mỹ dự kiến mua 132 chiếc, nhưng sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, con số này bị cắt giảm mạnh, chỉ còn 21 chiếc (một chiếc thử nghiệm), và hiện chỉ còn 19 chiếc có thể tác chiến sau vụ rơi một máy bay B-2 tại đảo Guam năm 2008.
Chi phí vận hành B-2 cũng rất tốn kém. National Interest ước tính, mỗi giờ bay “ngốn” hơn 130.000 USD (khoảng 3,3 tỷ đồng) – bao gồm nhiên liệu, bảo dưỡng tỉ mỉ, và đội ngũ nhân sự đẳng cấp. Với một nhiệm vụ 30 giờ, con số có thể lên tới hàng triệu USD.
Trang Airforce Technology tiết lộ, B-2 phải được “nghỉ ngơi” trong những nhà chứa khổng lồ, khép kín, kiểm soát nghiêm ngặt nhiệt độ và độ ẩm để bảo vệ lớp phủ vật liệu hấp thụ sóng radar (RAM) siêu tinh vi. Điều này dẫn đến một khoản chi phí khổng lồ khác. Ngoài ra, mỗi chiếc B-2 đòi hỏi hàng trăm kỹ sư và kỹ thuật viên lành nghề, với chi phí đào tạo và lương rất cao.
Số lượng ít ỏi khiến mỗi chiếc B-2 là một báu vật vô giá, nhưng cũng là gánh nặng ngân sách khổng lồ cho nước Mỹ.
“Quái thú” bị thách thức: Khi tàng hình không còn là vô địch
B-2 và các vũ khí được trang bị hiện tại và có thể trong tương lai. Ảnh: NPS
Dù là đỉnh cao công nghệ, B-2 không miễn nhiễm với những thách thức mới. Trang Interesting Engineering cảnh báo, các công nghệ phát hiện hiện đại như radar băng tần UHF/VHF, radar đa tĩnh, và cảm biến hồng ngoại thế hệ mới, có thể làm mất lợi thế tàng hình của B-2.
Đặc biệt, trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích dữ liệu cảm biến đang cải thiện khả năng phát hiện các mục tiêu tàng hình, khiến B-2 dễ bị phát hiện hơn. Những tiến bộ này đặt ra câu hỏi liệu B-2 (có cải tiến theo thời gian) có thể duy trì vai trò “vô hình” trong các cuộc xung đột tương lai hay không?
Chi phí duy trì đội máy bay B-2 cũng gây tranh cãi. Theo National Interest, ngân sách khổng lồ dành cho B-2 đang bị đặt dấu hỏi khi Mỹ đầu tư mạnh vào chương trình B-21 Raider, một máy bay ném bom tàng hình thế hệ mới.
Air & Space Forces Magazine cho biết B-21, được công bố vào tháng 12/2022, có giá ước tính khoảng 700 triệu USD mỗi chiếc – rẻ hơn B-2 gấp 3 lần.
Với thiết kế tàng hình tốt hơn và chi phí bảo dưỡng thấp hơn, B-21 được kỳ vọng sẽ thay thế cả B-2 và B-1B vào những năm 2030. Dù B-2 vẫn sẽ phục vụ trong một khoảng thời gian nữa, nhưng vai trò của nó đang dần mờ nhạt trước các dòng vũ khí kế nhiệm ưu việt hơn.
|
Tóm lại, máy bay ném bom chiến lược B-2 được xem là một kỳ quan công nghệ, kết tinh của tham vọng và sáng tạo trong thời Chiến tranh Lạnh. Với khả năng tàng hình chưa từng có, tầm bay toàn cầu, và hỏa lực đáng sợ, nó đã định hình lại khái niệm về ném bom chiến lược, trở thành biểu tượng của sức mạnh không quân Mỹ. Tuy nhiên, cái giá để duy trì “quái vật” này – từ chi phí sản xuất hàng tỷ USD đến những yêu cầu bảo dưỡng khắc nghiệt – là một gánh nặng khổng lồ. Khi công nghệ phát hiện tiến bộ và B-21 Raider chuẩn bị đảm nhận vai trò dẫn đầu, tương lai của B-2 đang trở nên bất định. Dù vậy, trong thời gian còn lại, “quái vật” bầu trời này vẫn sẽ tiếp tục lướt đi, là minh chứng cho sự giao thoa giữa thiên tài kỹ thuật và những thách thức không ngừng của chiến tranh hiện đại. |
——————–
Với tầm bay vượt đại dương, khả năng mang tên lửa hành trình tầm xa và lịch sử chiến đấu trải dài từ Chiến tranh Lạnh đến Syria và Ukraine, “Gấu già” Tu-95MS từng khiến phương Tây e ngại mỗi lần xuất hiện trên radar. Thế nhưng, rạng sáng ngày 1/6/2025, một loạt “Gấu già” của Nga “trúng đạn”. Điều gì đã khiến một biểu tượng “bất khả xâm phạm”, từng được ví như cỗ máy chiến tranh, giờ đây trở thành mục tiêu dễ tổn thương? Mời độc giả cùng tìm hiểu trong bài tiếp theo đăng 12h trưa 1/7.
1
Hai máy bay ném bom chiến lược Tu-160 của Nga đã được triển khai tới căn cứ không quân Anadyr, nằm tại vùng Chukotka, cách bang Alaska của Mỹ khoảng…
